Her yörenin yöresel kıyafetleri kıymetli olduğu gibi Karadeniz yöresel kıyafetleri de yöresi için çok önemlidir.  Kültürel olarak giyim kuşam farklılık göstermektedir.

Özellikle bu farklılıkları eski zamanlarda görmekteyiz. Her toplumun kendine ait özel giyim kuşam kuralları bulunur. Giyime ve konuşmaya göre insanın hangi kültüründen olduğu anlaşılabilir. Özellikle eski zamanlarda insanların yöresi bu şekilde anlaşılırmış.

Günümüzde bu farkı kıyafetlerle anlayamasak da konuşma ile anlayabiliriz. Bir Karadenizlinin konuşmasında yaptığı ağızdan, yöresi anlaşılabilir. Veya Doğu yöresinin konuşmasından da onun hangi yöreden geldiği anlaşılabilir. Bu ayrımı Ege yöresinden gelen bir insanın konuşmasına bakarak da anlayabiliriz. Her insan bulunduğu yöre ve topluluktan bir şeyler taşır.

Karadeniz Yöresinin Giyim Kuşamı

Karadeniz yöresel kıyafetleri birbirinden özel parçalardır. En özel parçaları; feretiko, keten dokumaları ve Rize bezidir. Hepsi birbirinden özel ve gereklidir ama en çok kullanılan parçalar bu şekildedir. Trabzon’da kullanılan gömleklik kumaşlara, feretiko denir. Gömleklik kumaş yani feretiko en özel parçalardandır. Bu kumaşla tasarlanmış ve dikilmiş gömleklerin ismi ise feretiko gömlek şeklindedir.

Karadeniz yöresel kıyafetleri isimleri ve açıklamalarını sizlere liste şeklinde paylaşacağız. İş yapar ve çalışırken farklı kıyafet tercih edilirken, gezerken ise farklı kıyafetler giyilir. Rize taraflarındaki erkekler kıyafetlerinin üzerine ceket giymeyi eksik tutmazlar. Ceket dışında fes tarzı şapka ve bere de bulunur. Bütün Doğu Karadeniz tarafında erkekler gömlek ve yeleği aynı anda tercih ederler.

Pantolonun çeşidi olan zıpka artık görülmemektedir. Bele bağlamalı şekilde ayarlanan kumaşın asıl görevi zıkayı tutmasıdır. Erkeklerin giyimi genel olarak bu şekildedir. Karadeniz yöresel kıyafetleri, kadınlarda keşan sıkça kullanılır. Belirli desenleri ve renkleri barındıran şal sıkça kullanılmakla birlikte, ziyaret eden turistlerinde satın aldıkları bir yöresel kıyafettir.

Keşan yani makaslı dışında bele dolanan peştamal kullanırlar. Bu saydığımız giysiler eski dönemlerde oldukça yaygındı. Ama şu an anca yaşı büyük ve yöresi ile bağlı bir şekilde yaşayan kadınlar da görülebilir. Saydığımız Karadeniz ve Trabzon yöresel kıyafetleri isimleri bazısı bu şekildedir.

Karadeniz Yöresinin Yöresel Kıyafet İsimleri

Karadeniz yöresel kıyafetleri hakkında bilgi ve yorumu sizler için yapıyoruz. Seferberlik ilan edildikten sonraki zamanlarda yoksulluk oldukça artmış. İnsanlar bu dönem zarfında umduklarını değil bulduklarını giyer olmuşlar. Bu zor günlerden önce kadınların giydiği özel elbiseler de bulunmaktaymış. Belin aşağı tarafının üç etekten oluşan bir kutni elbise giyilirmiş.

Karadeniz yöresel kıyafetleri bu şekilde tamamlanmaktadır. Kutni elbisenin üzerine kaftan tercih edilirmiş. Kaftan genelde kadife olarak kullanılırmış. Bu saydığımız Karadeniz yöresel kadın kıyafetleri zamanla ömrünü yitirmiştir. Sadece kadınların değil erkeklerin de yörelerine ait olan kıyafetleri 1980 yıllarından itibaren artık kullanılmamaya başlanmıştır. Bunun yerine modaya ayak uyduran kıyafetler tercih edilerek yöresel kıyafetlere veda edilmiştir.

Erkeklere Ait Yöresel Kıyafet Parçaları

Karadeniz yöresel kıyafetleri erkek parçaları; Göynek, ceket, kukula, çorap, pantolon ve çizme şeklindedir. Rize erkeklerinin de kendilerine has parçaları; çuha, göynek, mintan, diplik, pantolon, yelek, zıpka, çorap, kuşak, gümüşlük, zangal ve ayakkabı şeklndedir. Rize erkeklerinin farkı kırsal kesimde yaşıyor olmalıdır. Takdir edersiniz ki kırsal kesimin kıyafetlerinde farklılık görünmesi normaldir.

Ceket:

Kullanılan ceketin kolları uzunca ve yırtmaçlı şekildedir. Karadeniz yöresel kıyafetleri içinde bulunan ceket en önemli parçalardan biridir. Yakası V modelinde sahiptir. Kruvaze olan ceketin kolları hem uzun hem de dar şekillidir.

Çıkvar:

Genelde gri veya siyah renkli olan bir erkek pantolonudur. Pantolonun kumaşı yün çeşidini taşır. Pantolonun dizden üzeri kısmı geniş bir yapıyı taşır. Üst tarafı genişken, dizin alt kısmı ise dar bir şekli alır. Çıkvarın dizden aşağı kısmının yan tarafları düğmeli bir modeli taşır.

Cepken:

Karadeniz yöresel kıyafetleri adları listelediğimiz şekilde ayrılmaktadır. Cepken bir nevi ceket olarak gömleğin üzerine giyilir. Tek başına kullanılmak yerine gömlekle berber kullanılır.

Gömlek:

Genelde pamuklu bir kumaş çeşidi kullanılarak dikilir. Pamuklu kumaşın yanı sıra beyaz renkte ipek kumaş da tercih edilir. Uzun kollu bir şekilde dikilmektedir. Önden düğmeli olan gömlek genelde cepkenin içine kullanılmaktaydı.

Çuha:

Karadeniz yöresel kıyafetleri listemizde sıra çuhaya geldi. Çuha bir nevi ceket tarzında kullanılır. Pantolona uyacak bir çeşitte dikilir ve kullanılır.

Göynek:

Göynek yakasız olarak tasarlanmış ve hem kolları uzun hem de kolları kısa çeşitleri bulunmaktadır. Yazımızın başında bahsettiğimiz feretiko kumaş cinsinde üretilir. Feretikonun yanı sıra pamuklu kumaştan da üretilebilir.

Kudi:

Siyah renk tercihi ile başa takılan bir aksesuardır. Kudide uzun sarkaçlar da bulunmaktadır. Bu sarkaçların uç kısımları süslü bir şekildedir. Kudinin sarkan sarkaçlarının süslü uç kısımlarının ismi ise, kirevizdir. Trabzon yöresel kıyafet isimleri bu şekildedir.

İç Donu:

İsminden de anlaşıldığı üzere pantolonun içine giyilen bir kıyafet parçasıdır. Genelde pamuklu olarak dikilen iç donu, iç çamaşırı olarak kullanılmaktadır. Karadeniz yöresel kıyafetleri listemizde sıra kukulaya gelmiştir.

Kukula:

Baş kısmında kullanılan kukula fes tarzını barındırmamaktadır. Belirli bir şekli olmamakla beraber bir kumaş parçasından üretilir. Erkeklerin taktığı kukula genelde siyah renkte dikilmektedir. Başa bağlanarak adeta bir peşkil gibi kullanılmaktadır.

Mintan:

Beyaz renkli ipek kumaştan dikilen mintan bir erkek gömlek çeşididir. Uzun kolları ve hakim yakası ile dikilerek, kullanılır.

Şalvar ( Pantolon ):

Şalvar erkeklerde kullanılır ve bol bir biçimde dikilir. Arka kısmın ön kısmına bakılarak daha fazla bir bolluk içerir.

Gümüşlük, Kumaş:

Beyaz renkte yün kumaştan yapılır. Dikdörtegen şeklini barındırır. Çıkvarın üzerine sarılarak kullanılır.

Zıpka:

Zıpkanın hem yazlık hem de kışlık giyilmesi için özel iki tasarımı bulunmaktadır. Pantolon yerine giyilir ve yazlık için giyileni ince kumaştan dikilir. Kışlık için giyileni ise yün kumaşla üretilir. Karadeniz yöresel kıyafetleri listemize tam gaz devam ediyoruz. Kullanılan kumaş mevsim fark etmeksizin yelekle uyumlu bir yapıda tercih edilir.

Yelek:

Çiftli sıra düğmelerden oluşan yelek kolsuz bir şekildedir. Hem sol göğüste hem de etek kısmı yani aşağı tarafında cepleri bulunur. Yeleğin yazlık için giyileni kolsuz şekildeyken, kış için giyilen çeşidi kollu bir şekli barındırır. Kışlık olanı kollu kullanıldığında yelek isminin adını taşıyamadığı için farklı bir ad konulmaktadır. Ruza olarak adlandırılan yelek, uzun kolludur.

Zangal:

Yün kumaştan yapılan çorabı andırır. Kumaş yapısı önceki kıyafetlerden farklı olarak, keçi kılından yapılmaktadır. Giyilen çorabın üzeri kısmına giyilir. Ayak tabanına temas etmeden dizin altında bileğin de üstünde yer alır. Yerinde durmasını sağlamak içinde ayak tabanına ip ile bağlıdır.

Çorap:

Karadeniz yöresel kıyafetleri parçalarında ayak kısımlarına geldik. Çorapların üzerlerine geleneksel modelleri işlenmektedir. Yünden yapılarak kışın gayet sıcak tutmaktadır. Zangal da çorapların keçi kılından yapılan bir çeşididir.

Çizme:

Çizmeler deriden yapılmaktadır. Genelde renkleri siyah olarak tercih edilmektedir. Köse olan çizmeler, uzun konçludur.

Ayakkabı:

Çok eski zamanlarda çarıklar tercihe edilirdi. Çarıkların yerini ilk önce lastik ayakkabılar aldı. Hatta hala lastik ayakkabı giyen insanları görebilirsiniz. Özellikle köylerde oldukça tercih edilir. Eski zamanları devirmenin ardından gelişen sektör sayesinde çizmeler tercih edilmeye başladı.

Takı, Aksesuarlar:

Bel kısmında deri kemer kullanılmaktadır. Muska, köstekli saat ve kama tercih edilen ve kullanılan takılar arasındadır.

Kadınlara Ait Yöresel Kıyafet Parçaları

Kadın kıyafetleri; makaslı, etek, çember, elbise, dolaylık, bluz, tülbent, ayakkabı ve çorap şeklindedir. Kırsal kesimde yaşayan kadınların kıyafetleri; çember, şay, eşarp, diplik, şalvar, elbise, göynek, çuha, kuşak, çarık, göğüslük, yemeni ve içlik şeklindedir. Karadeniz yöresel kıyafetleri kadınlar için bu şekildedir.

Beşli:

Beşli bir takı çeşididir. Gerdanlık olarak takılır ve kullanılır.

Tülbent, Çember:

Kadınların beline giydiği peştamalın altına sarılarak kullanılır. İnce pamuklu bir kumaştan üretilir. Tülbentin kenarları iğne oyası veya boncuk ile süslenir.   Çember ise kadınlarda başa takılır. Tülbent gibi çemberinde kenar kısımları süslenir.

Bluz:

Rize bezinden yapılır ve geleneksel motifleri barındırır. Renkleri de bulunan bluz bazen satenden de üretilir. Bluzun kolları uzun ve yakası hâkim şeklindedir.

Çuha:

Çuha bir nevi bir cekettir. Çuha, kadife kumaştan üretilir. Süslemek adına düğmeleri de dikilerek oluşturulur.

Diplik:

Kolları uzun olan dipliğin beli oturtmalı ve büzgülüdür. Patiska kumaşından dikilir.

Çorap:

Üzerinde geleneksel motifleri barındırır ve uzun bir boyu bulunur. En çok kullanılan çorap yün kumaştan oluşan çoraptır.

Entari:

Fistan adı olarak da kullanılan fistanı daha çok basma fistan olarak duyarız. Karadeniz yöresel kıyafetleri listesinde bulunan fistan, uzun ve bol bir elbisedir.

Elbise:

Basma kumaştan diklen elbiseler genelde çiçekli şekiller barındırır. Elbisenin üst kısmı daha dar alt kısımları ise daha bol olur. Boyun kısımlarında ise süs niyetli işlemeler bulunur.

Eteklik:

Eteğin boyu uzun ve yere değecek kadar ise bu parçanın adı eteklik veya etekluktur. Boyu kısa parçalara zaten etek ismini verirler.

Etek:

Etekler basmadan veya satenden yapılır. Günlük olarak genelde basma etek kullanılır. Bel kısmı lastikli bir şekilde üretilir.

Gelinlik:

Gelinlik günümüzün tersine beyaz renk değil pembe veya kırmızı renk ile üretilirdi. Krep desen kumaşlarından dikilir ve aksesuarlar ile taçlandırılırdı. Yün çoraplar giyilerek süslü fesler takılırdı. Fesin üzerine de işlemler ile süslenmiş örtü bulunurdu.

Forka:

Karadeniz yöresel kıyafetleri yolculuğumuz devam ediyor. Elbise çeşidi olan forka önden düğmeli ir şekilde üretilirdi. Bu düğmeler kimi zaman arkada da yer alabilirdi. Forkanın kumaşı kadife olarak tercih edilirdi.

İç Bağı:

Başta ki şifon örtünün kaymasını önlemek için kullanılır. Başa takılan bir yazma türü olarak bilinir.

Göğüslük:

Göğüslük çocuk önlüğünü andırarak giyilen içliğin üzerinde kullanılır. Desenli kumaştan dikilen göğüslüğün kullanımı fazlaydı.

Göynek:

Kendirden dokunarak oluşan kumaş kullanılır. Yakası olmayan ve kolları yarım olan bir şekilde kullanılır.

İçlik:

İçlik her tür kumaş yardımı ile dikilir. Köynek üzerine giyilir ve boyu da epey uzundur. Kalça kısmına kadar gelen boyu olan içlik, köyneğe uyumlu bir kumaştan dikilir ve kullanılır.

Kemer:

Çarpana kuşak adı da kullanılan kemer şal olan kuşağın kaymaması için kullanılmaktaydı.

Kurta:

Forkanın alt kısmına giyilir ve uyumlu olacak bir kumaştan dikilerek kullanılır.

Kuşak:

Karadeniz yöresel kıyafetleri listemizde sıra kuşaktadır. Kadınlarda kullanılan kuşaklar bel kısmına bağlanarak kullanılır. Bu kuşakları günümüzde folklor ekiplerinin kıyafetleri üzerinde görmekteyiz.

Çeşan:

Bşörtüsü olur ve başa iki çeşitle takılır. Çemberli veya çembersiz olarak takılmaktadır. Bir diğer adı da makaslıdır.

Koknoç:

Yöre içerisinde değişiklik şekillerde isimleri bulunmaktadır. Koknoz, gogneç ve koknoç şeklinde isimlendirilir. Bele bağlanır ve fırfırlı şekillerden oluşur. Koknoçta cep de bulunmaktadır.

Köynek:

Yakası olmayan bir çeşide sahip gömlektir. Koyu yeşil ve bordo kumaşlardan kadife olarak dikilir.

Şar:

Şar takılan şifon üzerine bağlanmaktadır. Renk çeşitleri oldukça boldur.

Puşi:

Bahsettiğimiz şal ile birlikte kullanılır. Kenarı kısımları süslü bir pul ile işlenir.

Yelek:

Yelek erkeklerde de olduğu gibi hem kollu hem de kolsuz türleri vardır. Elbisenin üzerine giyilir ve örme olarak dikilir.

Takı, Aksesuar:

Karadeniz yöresel kıyafetleri listemizde takı parçalarından sizlere bahsedeceğiz. Boyun kısmında gerdanlık niyetine beşi birlik, kulaklara ise küpe niyetinde yirmi ikilikler takılır.

Şifon:

Kenar kısımları pullarla işlenir ve başa takılır. İpek bir iplikle dikilerek ine bir yapı oluşturulur.

Çarık:

Çok eski zamanlarda çarık ve daha sonra yemeni kullanılmaktadır. Şimdilerde ise lastik ayakkabı tercihi korunur. Karadeniz yöresel kıyafetleri listemiz burada sonlanmıştır. Umarım keyifli ve faydalı olmuştur.